7 Dedukcja, indukcja, abdukcja

Dedukcja, indukcja, abdukcja

W logice i metodologii wyróżniamy trzy podstawowe typy rozumowań, które różnią się:

• Stopniem pewności względem słuszności rozumowań
• Stopniem pewności względem ich prawdziwości
• Kierunkiem inferencji (wnioskowania)

1. Rozumowanie dedukcyjne

Charakterystyka:

• Wniosek wynika logicznie z przesłanek
• Jeśli przesłanki są prawdziwe, to konkluzja musi być prawdziwa (przy zachowaniu poprawności formalnej)
• Jest rozumowaniem niezawodnym
• Nie poszerza treści wiedzy w sensie logicznym, lecz przenosi prawdziwość przesłanek na wniosek
• Ma charakter eksplikatywny (wyjaśniający zawartość przesłanek)
• Nie dostarcza zupełnie nowej wiedzy o faktach, które nie były zawarte w założeniach

Przykłady:

• Dowody matematyczne
• Klasyczne sylogizmy Arystotelesa
• Wnioski logiczne typu modus ponens (np. "Jeśli pada, to jest mokro. Pada. Więc jest mokro.")

Znaczenie historyczne:

• Arystoteles w "Analitykach" jako pierwszy sformułował zasady dedukcji
• Uznał ją za podstawę nauki w wymiarach dedukcyjnych
• Dedukcja jest kanonem poprawności logicznej (w języku potocznym "logiczne" często oznacza "dedukcyjnie poprawne")

2. Rozumowanie indukcyjne

Charakterystyka:

• Nazywane również wnioskowaniem przez uogólnienie
• Przebiega w kierunku przeciwnym do dedukcji - przechodzi od przypadków szczegółowych do twierdzenia ogólnego
• Klasyczna indukcja numeracyjna (wymieniająca) polega na obserwacji pewnych przypadków i sformułowaniu hipotezy, że wszystkie przypadki danego rodzaju spełniają zaobserwowaną prawidłowość
• Nie jest rozumowaniem niezawodnym - duża liczba potwierdzających przykładów nie gwarantuje prawdziwości ogólnienia
• Tworzy nową wiedzę - wniosek ogólny wychodzi poza informacje zawarte w przesłankach
• Pewnośćwniosku ma charakter hipotetyczny
• Jest podstawą nauk empirycznych - pozwala formułować prawa przyrody

Przykład:

Obserwujemy wiele łabędzi, wszystkie są białe, więc wnioskujemy, że wszystkie łabędzie są białe. Jednak odkrycie czarnych łabędzi falsyfikuje to ogólnienie.

Kluczowe postaci:

1. Francis Bacon - propagował metodę indukcyjną jako przeciwwagę do czysto dedukcyjnego rozumowania scholastyków
2. Zalecał zbieranie danych i ich ogólnianie

3. Jego podejście stało się zaczątkiem empirycznej metody naukowej

4. David Hume - wskazał problem indukcji

5. Stwierdził, że założenie, że przyszłość będzie podobna do przeszłości, nie da się dowieść anidoświadczalnie, ani dedukcyjnie

6. Rudolf Carnap - prekursor badań nad logiką indukcji

7. Próbował ująć "inductive logic" za pomocą rachunku prawdopodobieństwa

8. Badał stopnie uzasadnienia indukcyjnego

9. Karl Popper - argumentował, że indukcji nie da się w pełni uzasadnić

10. Twierdził, że nauka działa metodą hipotetyczno-dedukcyjną:
    1. Postulujemy hipotezę
    2. Dedukcyjnie wyprowadzamy konsekwencje empiryczne
    3. Poddajemy je testom

3. Rozumowanie abdukcyjne

Charakterystyka:

• Nazywane "wnioskowaniem do najlepszego wyjaśnienia"
• Polega na poszukiwaniu hipotezy, która najlepiej wyjaśniałaby zaobserwowane fakty
• Jest rozumowaniem amplikatywnym - pozwala wyjść poza posiadane przesłanki
• Produkuje dodatkową wiedzę
• Cechuje się niskim stopniem pewności

4. Porównanie typów rozumowań

Pod względem pewności i nowej wiedzy:

• Dedukcja: zapewnia pewność, ale nie dostarcza nowej wiedzy (konserwatywna)
• Indukcja i abdukcja: są rozumowaniami amplikatywnymi (poszerzają wiedzę), ale cechują się niższym stopniem pewności

Pod względem metodologicznym:

• Dedukcja analizowana jest głównie w ramach logiki formalnej
• Indukcja i abdukcja badane są w ramach logik nieformalnych, metodologii nauk i filozofii

Praktyczne zastosowanie:

W praktyce ludzkiego wnioskowania często łączymy te metody: 1. Formułujemy hipotezy (abdukcja) 2. Wyprowadzamy z nich przewidywania (dedukcja) 3. Testujemy na przykładach (indukcja)

---

Znaczenie Dla Praktyki Naukowej I Kryminologicznej

• Znajomość typów rozumowań jest istotna w praktyce kryminologicznej
• Pozwala wykorzystywać różne metody w zależności od kontekstu
• Zwiększa poziom pewności względem wystawianych wniosków
• Logika jako dyscyplina dostarcza aparatu pojęciowego do analizy różnych trybów rozumowania
• W praktyce naukowej i śledczej kluczowe jest umiejętne łączenie wszystkich trzech typów rozumowań