2 Anomia społeczna

Anomia to presja struktur społecznych na jednostki do zachowań niezgodnych z normami, np. dążenie do bogactwa poprzez nielegalne działania.

Anomia:

Zdefiniowana za Emilem Durkheimem jako stan braku norm, wartości i poczucia przynależności społecznej, często związany z gwałtownymi zmianami społecznymi i ekonomicznymi. Durkheim zauważył korelację między anomia a wzrostem liczby samobójstw.

Model Roberta Mertona:

Merton rozwinął koncepcję anomii, skupiając się na rozbieżności między celami kulturowymi a instytucjonalnymi środkami ich osiągania. W modelu tym wyróżnił pięć strategii adaptacyjnych: - Konformizm: Akceptacja celów kulturowych i instytucjonalnych środków ich osiągania. - Innowacja: Akceptacja celów, ale odrzucenie instytucjonalnych środków, co prowadzi do poszukiwania nieakceptowanych społecznie metod ich realizacji (np. przestępczość). - Rytualizm: Odrzucenie celów kulturowych, ale kontynuacja stosowania instytucjonalnych środków, często bez przekonania o ich skuteczności. - Wycofanie (bunt i ucieczka): Odrzucenie zarówno celów, jak i środków, prowadzące do marginalizacji społecznej. - Rebelia: Odrzucenie celów i środków oraz próba ich zastąpienia nowymi, alternatywnymi.

Cel kulturowy w społeczeństwach współczesnych:

Sukces finansowy i konsumpcjonizm jako dominujące cele kulturowe, podobnie jak Merton w swojej analizie społeczeństwa amerykańskiego XX wieku. Cel ten jest internalizowany przez jednostki poprzez media, reklamy i presję społeczną.

Innowacja jako strategia adaptacyjna:

Osoby pozbawione dostępu do legalnych środków osiągania sukcesu finansowego (np. edukacja, stabilna praca) mogą sięgać po metody nieakceptowane społecznie, takie jak kradzieże czy przynależność do gangów.
Przykłady: - Kradzieże samochodów przez Polaków w Niemczech po upadku PRL-u – jako próba zaspokojenia aspiracji konsumpcyjnych w obliczu braku legalnych możliwości. - Działalność gangów gruzińskich w Polsce – jako przykład wpływu uwarunkowań kulturowych na skłonność do zachowań ryzykownych i przemocy. - Mafia sycylijska – jako przykład funkcjonowania w społeczeństwie o strukturze pionowej, opartej na tradycji i lojalności, gdzie przemoc jest akceptowanym sposobem rozwiązywania konfliktów. - Konflikt na Bliskim Wschodzie – jako przykład zderzenia tradycyjnych społeczeństw ze światem nowoczesnym, gdzie kult śmierci i przemoc są wykorzystywane w walce politycznej i terroryzmie.

Wpływ mediów i wzorców kulturowych:

Ważna jest rola mediów w kształtowaniu aspiracji konsumpcyjnych - ekspozycja na wzorce konsumpcyjne z Zachodu w czasach PRL-u przyczyniała się do wzrostu aspiracji i frustracji w polskim społeczeństwie.

Złożoność rozróżnienia między przedsiębiorczością a oszustwem:

Niekiedy są trudności w jednoznacznym oddzieleniu legalnej działalności gospodarczej od oszustwa, szczególnie w przypadku dużych przedsiębiorstw, gdzie skomplikowane mechanizmy prawne i finansowe mogą być wykorzystywane do nieuczciwych praktyk.