8 Wiktymizacja

Definicja ofiary

Ofiara to osoba fizyczna lub prawna, która doznała szkody fizycznej, psychicznej, majątkowej lub materialnej w wyniku przestępstwa.

Rodzaje ofiar

• Bezpośrednie - dotknięte działaniem sprawcy
• Pośrednie - osoby bliskie ofiar, świadkowie
• Przypadkowe - nie będące celem przestępstwa
• Zbiorowe/etniczne - ofiary dyskryminacji

Wtórna wiktymizacja

Dodatkowe cierpienie ofiary spowodowane niewłaściwym traktowaniem przez instytucje lub media.

Wpływ przestępstwa na ofiarę

• Emocjonalny: strach, smutek, lęk
• Psychiczny: trauma, depresja, PTSD
• Behawioralny: zmiana zachowań, izolacja
• Fizyczny: obrażenia, problemy zdrowotne
• Finansowy: koszty leczenia, straty materialne

Rola ofiary w postępowaniu karnym

• Składanie zawiadomienia o przestępstwie
• Udział w czynnościach śledczych
• Składanie wniosków dowodowych
• Możliwość zaskarżania decyzji organów ścigania
• Występowanie w roli świadka
• Możliwość działania jako oskarżyciel posiłkowy/prywatny
• Prawo do informacji o przebiegu postępowania
• Możliwość żądania naprawienia szkody

Procedura "Niebieskiej Karty"

• Wprowadzona w 1998 roku, uregulowana ustawowo w 2005 roku
• Cel: ochrona i wsparcie ofiar przemocy domowej
• Obejmuje kobiety, mężczyzn i dzieci
• Angażuje różne instytucje:
  • Policja
  • Ośrodki pomocy społecznej
  • Służba zdrowia
  • Oświata
  • Gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych
• Tworzy zespoły interdyscyplinarne do monitorowania sytuacji
• Problemy: długie procedury, brak skutecznych środków przymusu wobec sprawców, mała liczba miejsc w schroniskach dla ofiar

Kto może stać się ofiarą przestępstwa?

• Wiek:

  • Dzieci i osoby starsze są najbardziej narażone
  • Mają mniejszą zdolność szybkiej oceny sytuacji
  • Są bardziej podatne na manipulację

• Płeć:

  • Kobiety częściej padają ofiarami, szczególnie przemocy domowej i seksualnej

• Status społeczny:

  • Osoby o niższym statusie materialnym
  • Osoby marginalizowane
  • Osoby, którym trudniej bronić swoich praw

• Niepełnosprawność:

  • Dotyczy zarówno niepełnosprawności intelektualnej jak i fizycznej

• Wykształcenie:

  • Osoby mniej wykształcone mają mniejszą świadomość zagrożeń

Teorie wiktymologiczne

1. Teoria ofiary Mendelsona:

2. Niektóre ofiary mogą prowokować sprawcę przez:

   • Agresję
   • Lekkomyślność
   • Prowokacyjną postawę

3. Koncepcja ofiary idealnej (Nils Christie):

4. Społeczeństwo ma tendencję do uznawania za idealne ofiary osób słabych i bezbronnych
5. Może prowadzić do uprzedzeń wobec ofiar, które bronią swoich praw

Definicja przestępczości

Złożone zjawisko społeczne zależne od wielu czynników: - Społecznych - Psychologicznych - Ekonomicznych